Met een klap gooide ik de autodeur dicht en sloeg het lange hengsel van mijn tas over mijn schouder. Zoals gewoonlijk kwam ik relatief laat binnen, aan het einde van de tijd dat ‘de koffie klaar stond’. Ik keek onrustig op mijn horloge, alsof ik mezelf ervan wilde overtuigen dat ik ‘toch echt wel net op tijd was’. Terwijl ik mijn peuk uittrapte en het oude gebouw binnenliep, zag ik in 1 oogopslag dat de ontvangst bij de bar was. Een onhoorbare zucht ontsnapt me. Hoe de ochtend ook gaat zijn… de cappucino is alvast gegarandeerd straks tijdens de pauze. Voor als ik toe zou zijn aan wat lekkers.

De jongen achter de bar wijst aan mijn rechterkant een gang aan. ‘Je komt voor de opleiding, toch?’ vraagt hij. Ik knik. ‘De gang in en dan de trap op. Dan vind je het vanzelf.’ vervolgt hij. Hij lacht er breed bij. Ik glimlach terug en draai me naar de plek die hij aanwees. Terwijl ik door de gang loop, merk ik op dat het ruikt naar een oud gebouw. De verf op de muren is wat gelig en de schilderijen door een amateur gemaakt. Op de trap zie ik dat de verf afgebladderd is. Ik vind er wat van..

Halverwege de trap hoor ik de muziek al naar me toe rollen. Ik klim langzaam verder omhoog. Met mijn tas losjes over mijn schouder neem ik de mensen die ik zie langzaam in me op. Een eerste ongemakkelijke kriebel overvalt me. Zijn er spannende oefeningen die we vandaag gaan doen? Wat gaan deze mensen van me vinden? En drinken ze nu echt eikeltjeskoffie en kruidenthee? Oh nee…. als ik ergens een hekel aan heb is het dat wel. Die smaak is vreselijk… Het is maar goed dat er beneden echte koffie is. Zou ik het durven om nu nog om te draaien en daar een kop te bestellen? Ik heb nog 3 minuten voordat we beginnen, toch? Durf ik nog te gaan?

De vragen buitelden die dag over elkaar heen. En ze bleven buitelen. Het was ergens in de jaren rondom het millennium, dat ik als begin twintiger mijn eerste stappen op het pad van zelfbewustzijn zette. Opleidingen waarvan een man van een jaar of 55 tegen me zei: ‘wat een geluk dat jij dit op jouw leeftijd allemaal al mag leren!’ en ik nu pas begrijp wat Brené Brown bedoelde toen ze zei dat ‘zelfkennis opdoen zonder dat je aardig voor jezelf kunt zijn, je alleen maar dieper in de zelfveroordeling brengt’. Als pas ontdekt HSP’er had ik na het lezen van het eerste boek van Elaine Aron besloten dat ik ‘goed was met mensen’ en dat ik best anderen kon helpen zich beter te gaan voelen. Ik had geen enkel idee dat het enige dat destijds losjes aan me was mijn tas was, die aan mijn schouder bungelde.

Vandaag kijk ik terug op de persoon die ik toen was en wenste dat zij destijds al op de hoogte was van alle krachtige onderzoek naar sociale emoties, groeimindset en positieve psychologie….

Ik zou willen dat ik haar de vele redenen kon vertellen waarom het benutten van de kracht van deze gerelateerde concepten haar zouden helpen niet alleen voorbij een teleurstellende ervaring te komen, maar ook om tegenslagen te leren zien als kansen om sterker te worden, dan als onveranderlijk oordeel over haar talenten en toekomstperspectieven.

Ik zou het haar gunnen om eerst een training zelfcompassie te volgen voordat ze zich zou storten op een coachopleiding. Ik zou haar vertellen dat cijfers op school geen indicatie zijn van hoe ze zou presteren op haar werk, dat hoogsensitiviteit een eigenschap is om rekening mee te houden maar dat dit niet maakte dat ze ‘minder was’, ‘niet zo sterk kon communiceren’ of ‘niet voor zichzelf op kon komen’. Ik zou zeggen dat ze een heel leven had om te leren en te groeien en de persoon te worden die ze zelf het liefste de hele dag om zich heen wilde zien. Dat ze dingen mocht doen, die niet alleen de mensen om haar heen zou plezieren, maar voor zichzelf mocht gaan ontdekken wat haar geluk en carrière-tevredenheid zou brengen als gevolg.

Hoewel ik niet de gelegenheid heb om mijn eigen ervaringen opnieuw te beleven, voel ik me tegenwoordig zoveel anders dan ik me ooit gevoeld heb, dat ik zou willen dat ik destijds had begrepen dat het überhaupt mogelijk was. Niet dat de gedachten die in me opkomen anders zijn. Of dat ik geen enkel onzeker gevoel meer heb. Maar de gedachten zijn milder. Zowel naar mezelf als mijn omgeving. En de gevoelens zijn minder overheersend en bepalen niet langer mijn gedrag. Dit is wat me heeft geholpen op die weg:

1. Groeimindset: Dr. Carol Dweck heeft de term ‘groeimindset’ bedacht voor het geloof dat je de mogelijkheid hebt om te groeien en te veranderen. Wanneer je deze mogelijkheid kunt benutten ben je in staat een vervelende situatie te herkaderen om groei mogelijk te maken. Je voelt instinctief daardoor dat je iets kunt doen om je situatie te veranderen. Een groeimindset richt zich niet op wie we vandaag zijn, maar op het potentieel dat we in ons dragen.

2. Sociale Emoties: Brené Brown deed onderzoek naar schaamte, schuld, kwetsbaarheid en verbinding en ontdekte dat er twee manieren waren waarop je in het leven kon staan. Er waren mensen die leefden met open hart, die speelden, leerden, zich niet bezighielden van wat anderen van hen dachten. Ze vulden hun dagen met dankbaarheid en vreugde en cultiveerden zowel rust en stilte als ook creativiteit. En aan de andere kant waren er mensen die perfectionisme nastreefden, die de neiging hadden zich te verdoven met afleiding of bv. voedsel, zich geregeld vergeleken met anderen (en er dan als de mindere uitkwamen) of zich machteloos voelden. Zij speelden op zeker, probeerden alle touwtjes in handen te houden, zagen hun uitputting als statussymbool en namen hun productiviteit als referentiekader voor hun eigenwaarde. Deze mensen die zo twijfelden aan zichzelf zagen hun ‘sociale persoonlijkheid’ als onveranderbaar en …. falend… Zij voelden zich geregeld niet goed genoeg in de ogen van de ander.

Vanwege de manier waarop ik als  hoogsensitief mens de wereld ervaar, verwerk ik alle signalen die ik binnenkrijg veel dieper. Dus ook de momenten van sociale afkeur die ik soms opving…

Dankzij de eigenheid van HSP die ik met vele anderen deel, reageer ik soms ‘anders’ of ‘sterker’ op alledaagse situaties. Elaine Aron deelde deze in met de letters DOES. 1) Diepere verwerking 2) Over-stimulatie; 3) Emotionele intensiteit; en 4) Sensorische gevoeligheid. En op al deze punten is het gemakkelijk te begrijpen hoe mijn anders zijn – net als voor iedere HSP’er kán leiden tot vreemde blikken van onbekenden (wanneer er meer tranen vloeien dan normaal is in een situatie of de blossen je wangen donkerrood kleuren). Dat je te horen krijgt dat je té intens, té angstig, té meelevend, té gevoelig bent. Je doorkrijgt dat anderen jouw kritische vragen niet waarderen. Dat je je niet serieus genomen voelt wanneer je iets aankaart dat voor jou belangrijk is en anderen wegwuiven. Dat je zorgen overdreven gevonden worden. Je last van ‘flikkerende lampen’, ‘kleine geluidjes’ of zachte zuchtjes wind met oogrollen beantwoord worden. Je je simpelweg niet erkend en niet gewaardeerd voelt. Dat je gaat geloven dat je niet alleen ‘anders’ bent maar dat dit hetgeen is dat aanduidt dat er dús iets mis met je is. Dat je verbondenheid en empathie mist omdat je zorgen en gevoelens door zo weinig mensen teruggespiegeld worden. Dat je in vergelijking met de anderen altijd de mindere bent. En dan ook nog eens meer slaap, meer pauze en meer stilte nodig hebt. Dat je emotioneler reageert. Niet alleen uit onmacht wanneer je jezelf niet duidelijk gemaakt krijgt, maar ook bij prachtige zonsondergangen. Wij zijn degenen die altijd afwijken. En waarvan dat bij lang niet iedereen werd en wordt gewaardeerd….

Vanwege onze diepgaande verwerking kunnen hoogsensitieve mensen neigen naar het internaliseren van  alle opgevangen vernederende ervaringen en schaamtevolle situaties. En dit kan zelfs de ‘oorsprong’ worden van een leven lang gevecht met schaamte en geloven dat ‘er iets mis is met ons’. Dit was wat er met mij gebeurde. Zonder dat iemand het wist en waarschijnlijk ook zonder dat het iemands bedoeling was mij het gevoel te geven dat ik ‘niet goed genoeg was’, maakten al deze kleine pijnlijke momenten op een gegeven moment dat ik ze ging proberen te vermijden.

Ik wilde niet langer mezelf uit hoeven leggen. Ik wilde niet ‘de rare’ zijn. Ik wilde niet ‘lastig’, ‘moeilijk’, ‘aanstellerig’ of ‘emotioneel’ gevonden worden. Het was daar waar ik mijn authenticiteit verloor…

Dus toen deze man tijdens mijn opleiding zei dat het ‘fantastisch was dat ik zo jong al deze opleiding mocht doen’, kon hij onmogelijk weten dat ik helemaal niet in staat was om het geleerde écht te integreren. Ik leerde coachmodellen en diverse strategieën. Ik ontdekte dat ik anderen prima kon begeleiden en ook kon vertellen wat zij nodig hadden. Ik poetste mijn eigen buitenkant goud glimmend op. Maar vanbinnen was ik nog een grote bruine modderpoel.

Authenticiteit, destijds al een modewoord, ging voor mij over ‘een baan kiezen die écht bij je past’ ondanks wat anderen tegen je zeggen. Het ging over de kleding die je aanhad en of je een vreemde haardos durfde nemen, ondanks wat iedereen er over zei. Het zou nog jaren duren voordat ik doorhad dat mezelf zijn bij mij dus inclusief mijn kritische blik, twijfel, perfectionisme en gevoeligheid was…

Inmiddels weet ik echter dat, -totdat we leren onze eigen unieke gave zelf te zijn inclusief al die stukjes die anderen soms niet begrijpen-, we schaamte blijven voeden. En totdat we onze zelfzorgstrategieën toepassen zonder dit uit te leggen of om toestemming te vragen, schaamte over onze behoeften blijft bestaan. En ik leerde van Elke van Hoof dat al die momenten van schaamte en het niet durven doorbreken van die schaamte kan leiden tot trauma met een kleine ‘t’, die je niet goed kunt relateren aan een enkele persoon of situatie en daardoor zo indringend in je leven is dat het overal in lijkt te bestaan.

Het is in de antwoorden op de vragen ‘wanneer ervaar je je sensitiviteit als een vervelende persoonseigenschap’, dat het trauma zichtbaar wordt en aangekeken kan gaan worden…

Wanneer dat trauma aangekeken kan worden, verandert er veel. Gelukkig is er daarom ook goed nieuws te melden. Ik vertelde immers al dat ik me niet meer zo voel als ik vroeger deed. Er zijn dus dingen veranderd. En wat bij mij kan, kan ook bij anderen. Ik hoop alleen dat niet iedereen zo’n lange weg hoeft te bewandelen als bij mij het geval is geweest…

Dr. Martin E.P. Seligman stelt met positieve psychologie dat als we hulpeloosheid kunnen leren, we dat ook met optimisme kunnen. Bij aangeleerde hulpeloosheid heeft iemand het gevoel dat hij de macht over zijn eigen situatie mist, vanwege een reeks trauma’s die hij heeft meegemaakt. Aangeleerd optimisme, aan de andere kant, is precies het tegenovergestelde concept – en stelt dat iemand kan leren vreugde te halen uit de situaties die ze ervaren. In het geval van hoogsensitiveit betekent dit dus letterlijk: gaan waarderen hoe de hoogsensitiviteit een plek heeft in je leven, het je kijk en handelen bepaalt en welke mooie kanten daaraan zitten.

Groeimindset en positieve psychologie zijn verwante concepten. Beide zijn toekomstgericht: we kunnen onszelf verbeteren en ontwikkelen, ook al heb ik het vandaag behoorlijk laten afweten. Beide zijn gericht op het opbouwen van geestkracht, wat ons in staat stelt steeds hogere niveaus van effectiviteit te bereiken. In de basis leggen beide filosofieën de nadruk op het vermogen van ieder van ons om te veranderen wie we nu zijn om een ​​betere versie van onszelf te worden. In plaats van een mislukking of tegenslag ons te laten overweldigen, kunnen we vooruitgang boeken, leren en sterker worden.

Het venijnige is echter dat wanneer je deze principes toepast op het vermijden van gevoelens van falen in de ogen van anderen, je dus als het ware exact in de perfectionismefuik loopt…

Die fuik was precies waar ik in terecht kwam. In plaats van gaan genieten van het leven deed ik steeds meer mijn best om een betere versie van mezelf te worden in de ogen van anderen. En om mislukking tegen te gaan door mijn zorgelijke vragen binnen te houden of zeer goed voor te bereiden.

We kunnen dus bijna niet nagaan aan de hand van wat we ‘doen’ of we een groei- of meer gefixeerde mindset hebben op enig moment. Het lastige daarbij is dat wanneer je stress ervaart, je lijf dit niet sterk registreert (want het is bezig met vechten/vluchten in plaats van introspectie). Vaak ‘denderen we dus maar door’ zonder goed stil te staan en te ervaren of we wel voldoening halen uit ons leven. Want daar zit de oplossing!

Onderzoek van Crum, Akinola, Martin & Fath (2017) toont aan dat je mindset met betrekking tot stress gerelateerd is aan de verschillende patronen van hormoonproductie in je lijf, je emotionele ervaringen, volgehouden aandacht en de mate van je cognitieve veerkracht. Volgens hen kun je een groeimindset op stress hebben en zien dat het je iets kan opleveren en verbeterend kan werken, of dat je het enkel als negatief en slopend ziet en er een gefixeerde mindset op hebben. Wie stress als slopend ziet, ervaart stressoren als overweldigende ervaringen, omdat ze niet de innerlijke veerkracht bezitten om deze externe omstandigheden het hoofd te bieden. Mensen die stress als een uitdaging ervaren en het hoofd kunnen bieden in plaats van het als een probleem zien, lijken een meer tevreden, gezonder en rijker leven te ervaren. Zij reageren ook minder sterk op cortisol en zijn meer ontvankelijk voor feedback dan anderen.

Het mooie is dat je stresssysteem nu net hetgeen is dat extra sterk opspeelt bij hoogsensitieve mensen, o.a. door het serotoninegen dat in verbinding is gebracht met HSP. Hierdoor reageren hoogsensitieve mensen sterker op hun omgeving en worden hierdoor meer beïnvloed. Het stresssysteem reageert sneller en heftiger dus. En daarmee is de controle of je authentiek leeft als HSP’er of hier een uitdaging in krijgt van je omgeving te registreren als een verandering in je stresssysteem.

De studie uit 2017 geeft aan dat wanneer mensen worden blootgesteld aan een sociale stressor, er twee manieren zijn waarop iemand kan reageren. De deelnemers die de stress als een uitdaging zagen, leverden betere prestaties op cognitieve taken, konden hun positieve emoties behouden tijdens de stressvolle gebeurtenis en hadden tevens hogere hormoonlevels DHEA; het hormoon dat bekend staat om het vermogen om veerkracht te vergroten en je humeur positief te beïnvloeden. Degenen die de stress als overweldigd ervoeren, lieten dalende flexibiliteit zien om zich aan te passen aan de stressvolle situatie. Zij toonden grotere aandacht voor negatieve gebeurtenissen en een verhoogde cortisolproductie.

Een reactieve houding of negatief denken over stress werkt belemmerend en hierdoor zul je je hoogsensitiviteit als last in plaats van kracht ervaren. Het is daarom positief en proactief om je stressmindset stevig te ontwikkelen.

Samenvattend kan ik zeggen dat een waarderende blik op hoogsensitiviteit in combinatie met een proactieve houding t.o.v. stress werkt!

Maar… vraag je nu wellicht af. Hoe werkt dat dan in de praktijk? Heb je nu geen behoefte meer aan cappuccino Xandra? Nee. Zo werkt dat niet. Laatst volgde ik weer een trainingsdag. Nog altijd kwam ik net voor aanvang binnen. Maar ik keek niet op mijn horloge. Als het inderdaad zo was, dan was dat maar zo. De vrouw achter de balie van het congrescentrum wees me de dubbele deuren waar ik naar binnen mocht en terwijl ik er heen liep nam ik de omgeving en aankleding in me op. Terwijl ik mijn hand op de deur legde om hem open te gaan duwen, hoorde ik de muziek aan de andere kant. Ik was benieuwd naar de mensen daar. Zou ik hen mogen? Wat zouden ze doen? En ik had zin in de training. Wat zou ik gaan leren? Zouden we ook gelijk dingen toepassen en middels de ervaring ze op een diepere laag verwerken? Terwijl ik binnenstapte zag ik nog rechts in mijn ooghoeken de bar waar ik straks cappuccino kon bestellen. Het was er rustig. Net zoals het nu voelde in mijn hoofd en lijf…..